काठमाडौँ -गर्मी मौसम आउँदा गर्मीका साथसाथै स्वास्थ्यमा अनेकौं असर देखिन थाल्छ। चर्को घाम, पसिना, पानीको कमी, संक्रमणको जोखिम, चर्म रोग, थकान, जण्डिस, फुड प्वाइजनिङ, डिहाइड्रेसन, आदि समस्या गर्मी यामसँग जोडिएका प्रमुख स्वास्थ्य चुनौती हुन्।
त्यसैले गर्मी यामलाई सजिलै र स्वस्थ रूपले पार गर्नका लागि शरीर, आहार, र वातावरणको सही हेरचाह गर्नुपर्छ। यस लेखमा हामी तपाईंलाई गर्मी महिनामा शरीरलाई स्वस्थ राख्न सहयोग गर्ने १० उत्कृष्ट टिप्सहरू प्रस्तुत गर्दैछौँ, जुन तपाईंको दैनिक जीवनशैलीमा सहज रूपमा समावेश गर्न सकिन्छ।
1. प्रशस्त पानी पिउनुहोस् — शरीर हाइड्रेटेड राख्ने मुख्य उपाय
गर्मीमा शरीरबाट पसिनाको रूपमा धेरै पानी बाहिर निस्कन्छ। यसले डिहाइड्रेसन, कमजोरी, र चक्कर आउने समस्याको जोखिम बढाउँछ।
तपाईंले दिनभरमा कम्तिमा ८–१० गिलास पानी पिउनु आवश्यक छ।
सुझाव:
* बिहान उठ्ने बित्तिकै एक गिलास चिसो पानी पिउनुहोस्।
* बाटोमा हिँड्दा बोतलमा पानी साथमा राख्नुहोस्।
* नरिवल पानी, घरमा बनाइएको ORS, जाउको झोल पनि प्रभावकारी हुन्छ।
2. सुपाच्य र हल्का आहार अपनाउनुहोस्
गर्मीमा शरीरलाई गह्रौं र मसलादार खाना पचाउन गाह्रो हुन्छ। यस्तो बेला छिटो पच्ने, चिल्लो कम भएको, र पोषणयुक्त आहार छनौट गर्नु बेस हुन्छ।
गर्मीका लागि उपयुक्त खाना:
* दही, लस्सी, जौको झोल
* काक्रो, मुला, टमाटरजस्ता सलाद
* मौसमी फलफूल (खरबुजा, तरबुजा, आँप, लिची)
* सुप र हल्का दलिया
3. छालाको सुरक्षाका लागि सनस्क्रिन अनिवार्य
चर्को घामले छालामा डढ्ने, कालोपन, एलर्जी वा स्किन क्यान्सरसम्मको जोखिम हुन सक्छ।
घर बाहिर निस्कनुअघि छालामा कम्तिमा SPF 30+ भएको सनस्क्रिन प्रयोग गर्नुहोस्।
थप सल्लाह:
* टोपी, गगल्स, छाता अनिवार्य बनाउनुहोस्।
* सन्ध्या बेलामा गाजर, अमला, कागती खाने बानी बसाल्नुहोस् (Vitamin C स्रोत)।
4. क्याफिन र मदिराजन्य पदार्थबाट टाढा बस्नुहोस्
गर्मीमा चिया, कफी वा मदिरा सेवनले शरीरबाट अझै पानी निकाल्छ, जसले **डिहाइड्रेसन** बढाउँछ।
यसको सट्टा घरमा बनाएको फलफूल रस, जलजिरा वा सर्भत पिउनुहोस्।
5. व्यायामको समय परिवर्तन गर्नुहोस्
दिउँसोको घाममा शरीरको तापक्रम अत्यधिक बढ्छ, जसले हिट स्ट्रोकको जोखिम निम्त्याउँछ।
बिहान ५–८ बजेको बीचमा वा साँझको समयमा व्यायाम गर्नु उपयुक्त हुन्छ।
सल्लाह:
* हल्का योगासन, प्राणायाम, वा वाकिङ गर्न सकिन्छ।
* व्यायामपछि इलेक्ट्रोलाइट वा फलफूल रस लिने बानी बसाल्नुहोस्।
6. चिसो, हल्का र खुला कपडा लगाउनुहोस्
गर्मीमा कपास वा लिनेनजस्ता प्राकृतिक कपडा लगाउनुपर्छ। यी कपडाले पसिना सोस्छन्, छालालाई सास फेर्ने मौका दिन्छन् र एलर्जी कम गर्छन्।
गाढा रंगको सट्टा हल्का रंग छान्नुहोस्।
7. मौसमी फलफूलको सेवन गर्नुहोस्
गर्मीमा पाइने फलफूलहरूमा प्रशस्त पानी, भिटामिन र एन्टिअक्सिडेन्ट पाइन्छ।
यी शरीरलाई ताजा, उर्जावान र रोगप्रतिरोधी बनाउँछन्।
उपयोगी फलहरू:
* खरबुजा, तरबुजा — शरीरमा पानीको मात्रा कायम राख्छन्।
* आँप — भिटामिन ए र सन्तुलित ऊर्जा स्रोत।
* कागती, सुन्तला — भिटामिन C युक्त, छालाको लागि लाभदायक।
8. पर्याप्त निद्रा अनिवार्य छ
गर्मीको थकानबाट शरीरलाई रिफ्रेश राख्न निद्रा अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण हुन्छ।
दिनको समयमा १५–३० मिनेट ‘पावर न्यानप’ पनि फाइदाजनक हुन्छ। रातको निद्रा
कम्तिमा ७–८ घण्टा अनिवार्य बनाउनुहोस्।
9. डिहाइड्रेसन र हिट स्ट्रोकको लक्षण चिन्नुहोस्
गर्मीले गर्दा शरीरमा पानीको मात्रा घटेपछि डिहाइड्रेसन हुन्छ।
त्यसको प्रमुख लक्षणहरू:
* मुख सुक्खा हुनु
* चक्कर लाग्नु
* गाढा पिसाब
* छालामा तन्ना झैं देखिनु
समाधान:
* तुरुन्त पानी वा नरिवल पानी पिउनुहोस्
* तुरुन्त घामबाट सुरक्षित ठाउँमा जानुहोस्
10. स्वच्छता र सरसफाइमा ध्यान दिनुहोस्
गर्मीमा ब्याक्टेरिया, भाइरस र फुड प्वाइजनिङ बढी हुने गर्छ।
हात धोइकनै खाना नखानुहोस्। फलफूल राम्रोसँग पखाली मात्र सेवन गर्नुहोस्। खाना लामो समयसम्म बाहिर नराख्नुहोस्।
निष्कर्ष: गर्मी याममा सजग, स्वस्थ र सक्रिय बन्ने समय हो
गर्मी ऋतु प्राकृतिक रूपमा नै शारीरिक शुद्धि र बानी सुधार गर्ने उपयुक्त समय हो।
माथि उल्लेखित टिप्सहरू अपनाएर तपाईं न केवल रोगबाट सुरक्षित रहन सक्नुहुन्छ, तर ताजा, प्रसन्न र उर्जावान जीवनशैलीको अनुभव पनि गर्न सक्नुहुन्छ।
गर्मी मौसमका घरेलु उपाय
अन्तिम सल्लाह:
स्वस्थ शरीरमै स्वस्थ मन बस्छ।
गर्मी मौसमलाई सन्तुलित खानपान, व्यायाम, र सफा बानीबाट सहज र रमाइलो बनाउन सकिन्छ।
धेरै पानी पिउनुहोस्, मौसमी फलफूल खानुहोस्, घामबाट बच्नुहोस् — अनि निरोगी रहनुहोस्!
